AGRI MAG ZORAM LONEITU OCT DEC, 2007
1
AGRI MAG ZORAM LONEITU OCT DEC, 2007
2
Editor
P. Bhattacharjee
Director Of Agriculture
Joint Editors
H. Thankhuma
Dy. Director of
Agriculture
(Extension)
R. Zoramthanga
AAIO
Directorate of
Agriculture
Circulation Manager
Pi Vanramthangi
SMS (SS)
Zoram Loneitute-a thu
chhuah duh emaw
lehkha thawn duh emaw
chuan a hnuaia
Address-ah thawn tur a
ni.
1. Editorial ……………………………………………………..
2. Lehkha thawn …….…………………………………………...….
- B.Lalhmangaiha, Thenzawl, Field Veng
3. Oil Palm Excursion ah ka kal ve a ……………………………
- B.Lalhmangaiha, Thenzawl, Field Veng
4. Lawmthu sawina ………………………………………………….
- C.Lalhmingliana, President, BZOFS.
Bawngkawn, Aizawl
5. 11
th
Plan chhunga Agri.Dept. hmalakna turte ……….....
- Dr. H.Saithantluanga, Dy.Director (Planning)
6. Buh leh Bal tharchhuah tihpun nan Kuthnathawk
Tu te hriattur pawimawh ……………………………...
- R. Zoramthanga, AAIO
7. Bawkbawn ………………………………………………..……
- Khawllianthanga Ralte, AEO (Rtd)
8. Mautam leh Thilmak ………………………………………..….
- C.Lalnithanga, Insecticide Analyst.
9. Nutrient Management In Oil Palm …………………..…….
- H.Joela, So-cum-S.A.
10. District wise abstract on area damage and monetary
Value to flood, landslide in Mizoram etc. ……………....…..
- Rohlua, R.O.
11. Hranghluite Huang ………………………………………………
- H. Zakunga, AEO (Rtd)
12. KEIMAHNI ………………………………………………….
CONTENTS
AGRI MAG ZORAM LONEITU OCT DEC, 2007
3
Editorial…….
Zoram Loneitu chhiartu zawng zawngte, Loneitu zawng zawngte, thawktute Kumthar
chibai kan buk a che u.
Mizoramah Kum 50 dana thil thleng thin MAUTAM Chu nikum (2007) khan a lo thleng a.
Kumin (2008) hi Mautam in a nghawng thin Tam kum tia kan ngaih thin kha a lo ni ta reng mai.
He Mautam kan hmachhawn mekah hian harsatna kan Zoram in a tawh lohna turin Mizoram
Sawrkar pawhin chak takin hma a la a, ala la chhunzawm zel dawn bawk a ni. Chu mai chu
nilovm Kristian ram kan nih angin Zokhaw lama mi retheite, ei leh bar tur tlakchham hlauvin
Mizorama Kohhran lian ber Presbyterian Kohhran pawhin an khawmpui lian - Synod ah relin an
theihtawpin chhawmdawlna hna an thawk dawn a, Kohhran dangpawh chhawmdawlna hna
thawk turin an inkau thup bawk a ni.
Sawrkar, Kohhran leh mimal tlawmngai pawlte hmalak chhoh zelna turte han thlir hian
ei leh barah Mizoram mipuite hian harsatna lian lutuk kan tawk lo turah ngai ila. Mizoram
mipuite chhawmdawlna hna thawk turin tang tlang theuh ila. Loneitu (Farmer) te pawh chiai mai
lo ila, nasa zawkin thlawhhma te la zau sauh sauh ila. Taima zawk leh rinawm zawkin buh leh bal
thar tam turin hma la ila. Chutiang zelin, Agriculture Department-a thawk zawng zawng te,
mithiamte pawh hian Zoramah buh leh bal kan mamawhte a lo thar tam zawk theihna turin tan
lak kumah hmang theuh ila, Såwrkar tan lakna te, Kohhran tan lakna te, Pawl leh mimal anga kan
tan tlannate avangin ei leh bar nghei lovin kan Zoram hi a awm ngei dawn a ni.
AGRI MAG ZORAM LONEITU OCT DEC, 2007
4
To,
Editor
Zoram Loneitu, Aizawl
Mizoram
Kå pu,
Khawngaih takin Zoram Loneitu chhuakah a hma lama min lo chhuah sak hram turin i
thil tihtheihna ka han ngen e.
Hei, ka thu han ziah ve hi thu ziak mi vak ka nih loh avangin fel lo leh kim changlo tam
tak a awm ngeiin ka ring a, min lo siamrem sak turin ka han ngen nghal bawk e. Zoram Loneitu i
han chhuah hi ka lo chhiar ve thin a, hlawkthlak ka tiin han chhuah zel ula ka duh khawp måi.
Sd/-
Dated Thenzawl (B.LALHMANGAIHA)
The 21
st
October, 2007 Thenzawl, Field Veng
AGRI MAG ZORAM LONEITU OCT DEC, 2007
5
OIL PALM EXCURSION AH KA KAL VE A
B. Lalhmangaiha
Thenzawl Field veng
Thenzawl Oil Palm Ching duh mi 300 Chuang lai maite chuan Mizorama Oil Palm
chinna hmasa ber Lunglei Hauruang a mi chu an hmuh chak thu Thenzawl AMFU Sub-Division-ah
thlenin AMFU Sub-Division chuan a theih dan kawng dap nghalin buaipui a ni a. AMFU General
Headquarters lamah thlen a ni ta a.
Tichuan an theihtawp chhuaha lo buaipui nghalin Agriculture Department-ah thlenin
Department rem tihna in sum te min lo sanction nghal a. Tichuan chak taka lo awm Thenzawl Oil
Palm chin tumte leh Agriculture lama kan hotute Pu Mahminga, G.S. leh Pu Hmingte-a te, tin,
Company atangin Tv. Joseph-a a lo tel thei bawk a, tichuan Dt. 16.10.2007 zing dar 10 velah
khawchhak tlangdung lamah kan chhuak chho ta a. Bus pakhat leh Sumo pakhatah kan leng tawk
hle a, tichuan zan dar 12 velah kan thlenin tur Tourist Lodge, Lunglei chu kan thleng a. A tuk ni
17.10.07 zing dar 10 vel ah Agriculture Offce kawt atangin Hauruang lam pan chuan kan chhuak
thla ta a, vanduai thlaktakin mitthi an lo nei hlauh mai a. Huan neitupa Pu Lianbuanga lah District
Committee in Lunglei DAO in a lo ko bawk si a. A neitunu ho chuan an huan lam chu tlai fe hnuah
kan pan ta a.
Ahmun kan han thleng chu a lo thain a lo ropui ngei mai a, a kal zawng hi mi 30 kan ni a,
Kanan ram enthlatute ang deuhin kan hmuh dan pawh a inang thliai lo mai thei ani.
Amaherawhchu, chin dan tur dik a ching lo leh enkawl dan tur anga enkawl a nih loh dan te,
leitha (Fertilizer) pawh pek a nih loh dan te, a neitunu chuan min hrilh zel a. Chutianga enkawl
dan tur anga enkawl a ni lo Chung pawh a a kung a tha em em mai hian min tilawm a, Mizoram
leilung leh boruak pawh a ngeih hle a ni tih kan hmuhin hlawk thlak kan tiin, kuthnathawka ei
zawngte tan chuan Oil Palm hi chin ngei chi a ni tih loh theih chi a ni lo.
Thenzawl atanga kal Farmers-te kan tho in kan hlim a, Thenzawl hi kan hmun a remin
ram awl tih theih a Compact area zau tham taka ti tur pawhin thiltih theih tak a la ni a, tunah hian
AMFU Branch hrang hrang ten a Compact area a ching thei turin buaipui mek a ni.
Amaherawhkan V/C te leh First Joint Committee thu hi kan nghak mek a, lo vah tlai lo tur hian
min ngaihtuahsak rang thei se kan duh hle a ni.
Awle, Agriculture Department chungah hian lawmthu sawi tur tam tak kan nei a. Tuna
Oil palm Excursion kan kal theihna mai bakah, thlai chi hrang hrangah te, Chinai thi kan mamawh
ziate hria a kan mamawh ang min tihsak theih thinna te, kuthnathawka eizawngte tan IWDP sum
hmanga kan khawtlang min cheina chungah te kan lawm hle a. Hei aia nasa leh tam zawk a min la
thawh sak zel pawh kan duhin kan han ngen nghal bawk a. Lawmthu sawi tur a tam hle a, sawi
AGRI MAG ZORAM LONEITU OCT DEC, 2007
6
zawh sen mai a nih si loh avangin hun hnung ber atan Serchhip-a District Agriculture Offcer,
Thenzawl min ngaihsak em emtu chungah a bik takin lawmthu kan han sawi a ni e.
LAWMTHU SAWINA
Keini Brigade Zau Organic Farming Society chuan, kan Society in hma a lak zelna turah
finna puakchhuah belh beiseiin kan Chief inister zahawm tak hnenah Farmers Study Tour min
ruahman sak turin kan dil a. Min lo phalsak hlauh mai a, kan lawm tak zet a ni. Kan Tour hi
Agriculture Department, Organic & INM Cell Pu R.K. Nithanga, Assistant Soil Survey Officer in
min huaihawt sakin, Pu H.Joela, S.O-cum S.A leh Pu Rindika ten min hruai a. Member kal zawng
zawng hi 37 kan ni. Hmun hrang hrang kan tlawhte chu :-
1. Agriculture Department Farm, Neihbawih : Heta kan thil hmuhte chu
a) Vermi Compositing Unit (Changpat hmanga leitha siamna)
b) State Biological Control Laboratory(SBCL)(Thlai veng theitu rannung vulh punna hmun)
c) Bio-fertilizer Laboratory (Thlai chaw chi hrang hrang hrang siam theitu tih punna hmun)
d) Leilung endikna khawl hmunpui te kan tlawh a.
Kan thil hmuh hi a bengvar thlakin hetiang taka Sorkar hmalakna kan hmu hi kan thla a
timuangin tlawh man hla kan ti hle.
2. Model Organic Farm, Thingdawl : Heta kan thil hmuhte chu :-
a) Changpat leitha siamna hmunpui.
b) Azola-Hnimhring leitha siam thei, thlai bula dah chi.
c) Changpat ek leh hnimhnah atanga thlai venna damdawi nena enkawl thlai chi hrang hrang - Alu,
Purun, Zikhlum, Tumthang, French Antam an chinte kan en bawk a.
An hotupa Pu Samuela, Farm Manager in fiahfai takin min hrilhfiah zel bawk a. He kan
Tour hi nikhat (Ni11.12.2007) chauh nimahse, min hruaitu ten an hrilhfiah thiamin, kan zawhna
te chu felfai takin min chhang zel bawk a. An dawhtheihna ah kan lawm em em bawk. Kan thil
hmuh atang hian Organic Farming hi eng ang chiaha hlu nge a nih kan hriat chian phah a. Hetiang
taka nasa hian Sorkarin hma ala tihkan hriat chian tak avangin hun 10 kal zel tur atan pawh kan
thl a muang em em a ni.
Sd/-
( C. LALHMINGLIANA )
President
Brigade Zau organic Farming Society, Bawngkawn, Aizawl
AGRI MAG ZORAM LONEITU OCT DEC, 2007
7
11
th
PLAN CHHUNGA AGRICULTURE DEPARTMENT
HMALAKNA TUR TE
Dr. H. Saithantluanga
Dy. Director (Planning)
Five Year Plan Sawm leh Pakhatna (11
th
Plan) chhungin hengte hi ngaih pawimawh ah a
nei ang:
1. Kut hnathawka Eizawngtute - Tlanglo, leilet leh terrace neitute chhungkua awmzat hriat chian
leh record mumal Siam, Beneficiaries, Grower Card leh Soil Health Card siam sak.
2. Eizawnna nghet leh mumal an neih theihna tur ruahmanpui leh ngaihtuah sak.
3. A hralhna man leh a leitu tur hriat chian sa, thlai Ching tura Contract Farming ruahmanna
siamsak.
4. Hmalakna leh hnathawhnaah te mipuite nen inrawntlanna leh thawhhona "Participatory
Mode" a hma lak ani ang a, a tul dan a zirin Committee leh Associa- tion te din ani ang.
A. New Initiatives :
1. Certified Seed Production Programme :
Thlai chi tha (Certified seed) thar chhuahah kan intodelh theihna turin Tualchhunga mi
Registered Grower/Certified Seed Producer-te siam a ni ang. Chung mite thar chhuah certified
tlak te chu certified an ni ang a, a hralh chhuahah Sawrkarin Subsidy-in a pui ang. Kumin 2007-
2008 atangin hmalak tan ani ang a, thlai chi thar chhuah tum leh registered grower neih tum dan
chu hetiang hi a ni.
Name Of Crop
No. of Register Growers/ Certified seed Producer in District
TOTAL
Aizawl
Champhai
Mamit
Lunglei
Lawngtlai
Saiha
Serchhip
Paddy (IR-64,
NDR-359 KRH)
69
53
50
16
27
30
178
536
Maize (Dewaki
Navjot)
137
47
29
77
16
275
23
656
Oilseeds
(Soyabean- JS-335)
4
2
2
2
2
2
2
20
Pulses (Arthar)
18
10
16
22
3
5
4
116
Moong
15
5
7
8
5
5
15
75
Blackgram
16
5
6
8
15
6
15
86
Grand Total
259
122
110
133
68
323
1237
1489
AGRI MAG ZORAM LONEITU OCT DEC, 2007
8
2. Incentives for certified seed production :
Registered grower/Certified Seed Producer te hnenah hian Foundation seed 100%
subsidy in pek chhuah an ni ang a, a chin dan tur diktak anga an chin theih nan Seeg Inspector ten
an kaihruai ang. Tin, an thar chhuah, a chi atana hman tlak turte chu Certified Seed Production
Assistance leh Certified Seed an hralh chhuahna atan Seed Distribution Subsidy siam ani bawk
ang. Heng Certified Seed tur hian, a processing unit (grading nan) pawh Thingdawl Agri Farm ah
dah ani a, Eleventh Plan chhungin Lunglei leh Saiha ah te siam belh tum a ni.
3. Sugarcane Development Programme :
Mizoram ah Fu chin hi kan uar hle a, amaherawhchu Kurtai siam bak hi kan la thiam
lova, chutih rualin kut hnathawktu tam takin tlanglo neih bansanin Fu huan neia eizawnna nghet
siam an awm a. Chuvangin Fu huan neih hi tlanglo neih bansan a eizawnna nghet siamna
hmanraw tangkai tak zinga pakhat anih avangin uar leh changtlung zawk a hmalakna tur
pawimawh tak a ni.
Fu hi a chi zawnga supply tawh lo in loneitu ten anmahni Fu chi an chin ngei an tih punin
subsidy Rs 2000/- per acre ah pek tur ani tawh ang. Å chin dan kal hmang tha khur hmang a chin
(pit method) leh tui pekna drip irrigation subsidy ruahman a ni. He scheme hmang hian
chhungkaw 3,000 zet eizawnna nghet siam tum a ni.
4. Crop Insurance :
Government of India scheme pakhat - National Agriculture Insurance Scheme (NAIS) hi
Mizoram ah hman tan tum a ni. Tunah hian Pilot basis in thlai thenkhat Contract Farming hnuaia
mi te ah hman tan tum a ni. He scheme hmang tur hian sum insured (SI) hi sawrkar leh loneitute
thawhtawm tur ani a, Za zel a 50 chu loneituin premium a pek ve tur ani a, za zel a 50 dang chu
sawrkarin a pek sak tur a ni. He scheme tihlawhtling tur hian insurance company nen a
thuthlunna (MOU) tih tur ani a, hma lak mek a ni. Plan-ah Cheng nuai khat leh singli zet premium
subsidy atan dah phawt (token) a ni.
AGRI MAG ZORAM LONEITU OCT DEC, 2007
9
(The premium is calculated as, Maize- Rs 20,000/- Ha, Soybean- Rs 17500/- ha)
(Rs in lakhs)
Sl
No
Items
Units
2007-2008
Physical
Target
Financial
Outlay
1
Kharif - Maize premium subsidy @ 2.5% of
SI or actual rates, which ever is less
Ha
500
0.68
2
Kharif - Soyabean (which is taken as Pulse)
premium subsidy @ 2.5% of SI or actuarial
rates,
which ever is less
Ha
200
0.22
3
Rabi-Maize premium subsidy @2.0 % of SI
or actual rates, which ever is less
Ha
500
0.50
Total
1200
1.40
5. Agrisnet :
Agriculture Development scheme hrang hrang te mipui leh vantlang ten an hriat a an lo
chhawr zawk theihna turin, Information and Communication Technology (ICT) State, District leh
Sub-Division Headquarters tinah bun chhuah vek tum a ni. Heng atang hian loneituten thlai chin
leh enkawl lama harsatna an tawh thin te pawh awlsam zawk a sutkian theih anih a rinawm.
B. Normal scheme:
1. Rainfed Farming System -CSS ( NWDPRA) :
Kuthnathawktu ten elzawnna nghet an neih theih nan te leh huan siam puitlin, ranvulh
etc. tui dah khawlna, buh leh thlai thar chhuah lam a tihhmasawn nan Rainfed Farming Scheme
hnuaia proj ect 140 ah National Watershed Development Prograrnme in Rainfed Areas
(NWDPRA) hmangin 97,000ha a zau ah hmalak ani mg.
He Rainfed Farming System (CSS hnuai) hi kum nga chhung a ni a, kalpui dan tur hetiang
hi a ni.
A. Management components. 22.5% Rs 1309.501acs
(Administration, Community Organization, Training & Awareness)
AGRI MAG ZORAM LONEITU OCT DEC, 2007
10
B. Development components.
B. 1 - Development of Natural Resources
B. 1.1 - Arable land- Rs. 2910.00 lacs (Land development, Crop production, water storage
structure etc)
B. 1.2 - Non arable - (Horticulture plantation, forestry. farm ponds, Silvi pastoral development,
Water harvesting structure etc.)
B. 1.3 - Drainage line treatment - Upper, Middle and Lower reaches.
B. 2 - Farm Production system for land owning farnilies. 20%. Rs.1164.00 lacs (Diversification of
production system. Testing & demonstration Adoption of proven technology.Fodder production
Establishment of nurseries, etc)
B.3. Livelihood support system for land less families 7.5% Rs.436.50 lacs (Household production
system,Bio-mass based rural industry, Dairy, sericulture, beekeeping etc, Livestock
management)
Total 100% Rs.5820.00 lacs
C. Organization hrang hrang siam tur te
User Group (UG), Self Help Group(SHG), Watershed Association and Committee. District level
committee, State level committee.
D. Pattern of Fund released :
Sl No
Components
Year Wise percent fund release order
Total
2007-08
2008-09
2009-10
2010-11
2011-12
A
Management
Administration
2.0
2.0
2.0
2.0
2.0
10.0
Community Organisation
1.5
3.5
1.5
1.0
0.0
7.5
Training
3.0
1.0
0.8
0.2
0.0
5.0
B
Development
Dev. Of Natural Resources
3.0
10.0
15.0
10.0
12.0
50.0
Non-Land based Enterprise
0.0
3.0
6.0
6.0
5.0
20.0
Total
0.5
0.5
2.0
2.0
21.5
7.5
10.0
20.0
27.3
21.2
21.5
100.0
AGRI MAG ZORAM LONEITU OCT DEC, 2007
11
2. Control of Shifting Cultivation (WDPSCA) :
Tlang loneih bansana eizawnna nghet an neih theihna turin Control of shifting
cultivation schemes hnuaiah tlang loneia eizawngtute tan project 61 ah hnathawh a ni ang a. He
scheme hi kum nga chhung a ni a, hmalak dan tur chu hetiang hi a ni.
Management components. 22.5% Rs. 675.00 lacs
Administration
Community Organisation
Training & Awareness
Development of Natural resources. 60% Rs. 1800.00 lacs
B.1 Arable land-
Land development,
Crop production,
Water storage structure etc.
B.2. Non arable
Horticulture plantation, forestry,
Silvi pastoral development,
farm ponds, water harvesting
structure etc.
B.3. Drainage line treatment
Upper, Middle and Lower reaches.
Rehabilitation components 17.5% Rs. 525.00 lacs
Land based unit.- Crop production etc.
Household unit - piggery, poultry etc.
Total 100% 100% Rs. 3,000.00 lacs
D. Organization hrang hrang siam turte
User Group
Self Help Group
Watershed Association and Committee
District Level Committee
State Level Committee
AGRI MAG ZORAM LONEITU OCT DEC, 2007
12
E. Fund Flow System :
Sl
No
Components
Percent of Fund
Allocation
Amount (Rs in Lacs)
Total
State/ Dist
Hqrs.
PIA
WC
State/ Dist
Hqrs.
PIA
WC
State/ Dist
Hqrs.
PIA
WC
1
Management
Component
5.5
9
8
165
270
240
165
270
240
2
Development
Component
-
-
60
-
-
1800
1800
3
Rehabilitation
Component
-
-
17.5
-
-
52.5
525
Total
5.5
9
85.5
165
270
2565
165
270
2565
Grand Total
3000 Lacs
F. Pattern of Fund Released :
Sl No
Components
Year Wise percent fund release order
Total
2007-08
2008-09
2009-10
2010-11
2011-12
A
Management
Administration
2.0
2.0
2.0
2.0
2.0
10.0
Community Organisation
6.0
0.5
0.5
0.0
0.5
7.5
Training
2.5
1.0
0.8
0.7
0.0
5.0
B
Development
8.0
13.0
13.0
13.0
13.0
60.0
C
Rahabilitation
7.0
7.0
3.5
0.0
0.0
17.5
Total
25.5
23.5
19.8
15.7
15.5
100.0
3. Contact Farming :
Eizawnna nghet an neih theih nan Vaimim leh Bekangah te Contact Farming Chhungkaw
5,000 atanga 10,000 vel tan ruahman a ni a. An thar chhuahte hi Veterinary Department-ah Rs.
7/- per Kg (Vaimim) leh Rs. 16.50 per Kg (Bekang) zelin hralh a ni phawt ang a, aman bithliah
zat hi Department 2 leh loneitute nen ennawn thin a ni ang. Hetiang hian Support Price pawh
ruahman a ni - Saiha, Lawngtlai leh Lunglei District atan Rs. 2/- per Kg leh Aizawl, Mamit,
Kolasib, Champhai leh Serchhip tan Rs. 1/- per Kg ruahman a ni.
4. Leilet (Wet Terraces & WRC) leh Agriculture Link road :
Leilet leh Agriculture link road te hi darhsarh tak a ti lovin project - siam in Additional
Central Assistance (ACA) fund hmangin hmalak ani tawh ang a, leilet siam turte pawh project
zawngin hmalak ani tawh ang.
AGRI MAG ZORAM LONEITU OCT DEC, 2007
13
Leilet siam puitlin nan hengte hi ngaihpawimawh ani ang. - Nawr zawl leh siam rem
(shaping), bial ko Siam, leilet chhunga tui kawng tur (field channel) siam leh tui paih hulna
(drainage) siam te. (Annexure-I)
5. Oil Palm Development Programme : Oil palm chin hi eizawnna nghet siamna atana
pawimawh tak pakhat a ni a, a bik takin, tlang lonei thin ten tlang loneih bansan a eizawnna
nghet an neih nan leh hriak ei chi (edible oil)-a kan intodelhna tura hmanraw pawimawh tak a ni.
He scheme hmang hian ram 29,650 hactares a zau ah chin tir an ni ang a. Chhungkaw 20,000- zet
in an tangkai pui tur a ruahman a ni. Hetiang hian subsidy hrang hrang siam sak an ni bawk ang.
Hei hi Central Sector Scheme hnuaiah project siam a kalpui a ni.
Planting Material : Oil Palm an Phun tur za zela 85% hi sorkarin a pui ang a, za zela 15 hi loneitu
in an pek tur a ni ve thung ang.
Cultivation Cost : A Phun tirh kum atanga a kum lina thleng cultivation cost subsidy sorkarin a
pui ang.
Drip Irrigation : Tui pekna tur drip irrigation hi sorkar in subsidy in a pui ang.
Pump set : Tui lakna tur pump set hi sorkar in subsidy in a pui ang.
5.1 Oil Palm enkawl tura Sawrkarin MOU a siampui te.
Sl No
Name of Company
District Allocated
1
Godrej Agriovet, Ltd.
Kolasib & Mamit
2
Ruchi Soya Industries, Ltd
Lunglei District
3
Ecofirst India Pvt., Ltd.
Lawngtlai District
4
Food, Fats & Fertilizers, Ltd
Aizawl, Serchhip & Saiha District
5.2 Projected Year Wise Phasing of Oil Palm cultivation in Mizoram.
Year
Proposed Area to
be Covered (Ha)
Total
2007-08
3500 Ha.
29650 Ha during
11
th
Plan
2008-09
6500 Ha.
2009-10
6500 Ha.
2010-11
6500 Ha.
2011-12
6500 Ha.
AGRI MAG ZORAM LONEITU OCT DEC, 2007
14
BUH LEH BAL THAR CHHUAH TIHPUN NANA
KUTHNATHAWKTUTE HRIAT TUR PAWIMAWH
- R. Zoramthanga, AAIO
Directorate of Agriculture, Aizawl
Tuna kan thupui sawi tur Buh leh Bal thar chhuah tihpun nana kuthnathawktute hriat
tur pawimawh tih hi Kuthnathawk a eizawngtute tan a pawimawh em avangin, ngun taka lo
chhiar turin ka sawm hmasa che u a ni.
1. Khawpkham thar theihna tur hmun ruahman :- Tun hma deuha kan pi leh pute kha Buh leh
Bal khamkhawp thar thin leh intodelh thin an ni tlangpui ti ila kan sawi sual awm love. Kham
khawp leh intodelh mai ni lovin, eisen loh Buh leh bal leh thlai thar chhuah nei te an ni thin. Eng
nge a chhan? Kham khawp buh leh bal thar chhuah ngeina tura lo/thlawhhma zau tak an
ruahman thin vang a ni a. An ei hmuhna ber a nih avangin rinawm leh taima takin chhungkuain
lo/thlawhhma hna an thawk thin a ni.
Tunlaia kan kuthnathawh dana kan lo/thlawhhma tur ruahman dan hi duhthu a sam
tawh lo deuh niin a lang a, chubakah kut hnathawh aia hlawk zawk a kan ngaih ther hlo tlem tlem
sorkar atangin dawn theih nia kan hriat avangin chulamah chuan kan intlansiak ta em ni tiin a
sawi theih bawk. Hetiang kan sawi mek lai erawh chuan khamkhawp thar theihna lo/thlawhhma
hmun ruahman kan kuthnathawktute zingah an awm ve tho a ni tih chu kan hre thei a ni.
Entirnan - Kepran khuate hian kham khawp tharchhuah theihna hmun lo/thlawhhma
ruahmanna tha an neih avangin kum hnih kaltaah khan a kum zawnin a khua a buh leh bal an
intodelh avangin Agriculture Department hotute nen lawmna ropui tak buatsaihin an hmang thei
tawh a ni. A kahpah leh tih ve mai maina rilru pu lovin tihtakna rilru pu chungin lo neih hi a hun
tawh a ni tih hre tharin, kan chhungkua khawtlang leh ram inkaihhruaina leh buh leh bal
tharchhuah tihpun nan khamkhawp thar chhuah theihna ngei tur lo/thlawhhma ruahman i tum
ang u.
Sorkarin Mizoram intodelhna Project (MIP) hmanga beihpui a thlak mek pawh hi, sorkar
hi an hlawhtling leh chuang lovang, ka ram/hmun ruak ka lo kawhhmuh ang a, thawk tak tak
lovin, tanpuina pawisa ka dawng anga a tawk mai, tih rilru pu lovin, rilru diktak pu chungin, buh
leh bal tharchhuah tihpunna hmanrua atan lo neituten MIP hman tangkai i tum theuh ang u. Kan
rilru hi kan siam dik a ngai ta anih hi. State leh ram changkangahte chuan sorkar hnathawkte hi
an ngai hniam zawk tlat mai a, lo neitu kut hnathawktu (Farmer te) hian ngaisangin an induh larh
AGRI MAG ZORAM LONEITU OCT DEC, 2007
15
mai a ni tih i hre thar leh ang u. Sorkarhna thawhtur a vang tawh bawk a, kan lehkha thiam tak
takte pawh hian kuthnathawka eizawn tum ila, mi changkang leh mithiam ten rilru nei renrawna
kut hna kan thawh chuan, Mizoramah buh leh bal thar a lo pung anga, kan lo intodelh ang a,
hnam zahawm kan lo ni mai dawn a ni. Hei hi a dik ngei dawn a ni tih ka sawi duhna chhan a
awm a, 1991 khan Kawnpui dai bul ram tha vak lo a an ngaihah ram zau tawk, kham khawp thar
theihna tur ngei a zau lo/thlawhhma ka ruahman a, Buh ka Ching ta a, hemi kum hian buh tin 360
(Phur 120) lai ka thar a, thlai dangte ka chin pawlh bawk a. Eisen loh thlai pawh ka thar thei a ni.
Mizo pi leh pute thusawi thin, Mizo thufing Pa ril tamin thlawhhmano an zauh thin tih hi
kan thupui lo ni se la a duhawm hle ang.
2. Thlai Chi tha (Improve Seeds) hman : Tulai khawvel thang zelah hian a ni telin mihring kan
pung zel a, chutih rualin kan chaw (buh leh bal) tharna lah chu than a hnekin a Zim tual tual mai
si a. Kan chaw (Buh leh bal) mamawhte thar tur chuan kan ram lo pangngaiah hian tuna kan thar
let engemaw zat aia tam hi kan thar a lo ngai ta a ni. Hemi atan hian thlai enkawl dan ti
changkangin heng Fertilizers, tuilakna (Irrigation), venhimna lam (plant protection chemicals) te
ti thain tlem chuan kan lo tharhlawk deuh ta a, mahse hemi ringawt hi
a tawk lova, thlai chi tha (improve seeds) a ngai a ni. Entir nan kan Mizo vawk vulh thin pangngai,
Mizo vawk chu chaw tha leh a mamawh engkim nen chawm ta ila chuan, a thang duangin a sa
pawh a hlawk ngei ang a, mahse tuna kan vawk vulh vai vawk kan tih ang chi hi chu engti kawng
mahin a tiat thei ngai lovang. Chumi awmzia Chu, kan vawk vulh khan kan chaw tha pek te kha
hlawk tak leh tangkai taka hmang tur chuan vawk chi tha (Improved Breed) a ngai a ni. Hetiang
chiah hian thlai chi tha (Improved Seeds) chuan lei tha (fertilizers) tam tak a ei theiin an thar
hlawk ta a ni.
Kan hriatreng tur chu - Entirnan buh chi tha te hian kan buh chin than pangngai (Local
Variety) ai hian chaw an ei tam thei a, chuvangin thlai chaw pawh pek tam leh enkawl uluk an
ngai bik a. Hetiang taka enkawl chuan an thar hlawk bik em em thin reng a ni, Buh chi tha te
chuan hetiang nihphung (characters) hi an nei ngei tur a ni.
1. Thar tamna (High Yield) : Kan buh chin thin pangngai ai hian 10-15% vel tal chuan an
thar hlawk zawk ngei thin.
2. Hmun hrang hranga chin theih (wider adaptability) : Buh chi tha chuan hmun hrang
hrang leilung leh Sik leh sa (climate condition) te hi an ngeihin an chin theih.
3. Thar hunbi (proper maturity) : Dik tak a nei thin a, Sik leh sa a zirin tlem tlemin a
danglam ve thei bawk.
AGRI MAG ZORAM LONEITU OCT DEC, 2007
16
4. Natna do theihna (resistance) : An nei tha bik a, leilung chhe deuh leh rannung eichhetu
natna lakah an him bik a ni.
5. Kan sawi tak ang khan enkawlna tha, hlo thlawh, lei tha pek leh tui pek te an
dawngsawng tha bikin an thatpui nasa bik bawk a ni.
6. Thlai chi thate hian taksa chakna an pai hnem bikin a tui pawh an tui bik bawk a ni.
Thlai chi tha (Improved Seed) hi Buh leh bal thar chhuah tihpun nan kuthnathawktute
hian Ching uar sauh sauh ila, a bik takin chaw atana kan rinpui ber buh chi Mizorama chin atan a
tha lar zual te - IR-8, IR-24, IR-36, Jaya, Mahsari, Heera, Kaling-lll, Krishna, Kaveri, Pankaj, Soket-
4, Rsatna etc. hi Ching uar zel ila, Agri. mithiamte pawh hemi chungchang thu hi zawh theih reng
an ni bawk a ni.
3. Fertilizers hmanga Buh leh bal 30 thar tihpun : Buh leh bal hlawk taka thar theih nana
pawimawh em em chu fertilizers leh bawngek leitha (thlai hnah up tawih te nen) hman hi a ni.
Kan leiah thlai chaw awmsate an tam tawk loh avangin Buh leh bal kan thar hlawk thei lova,
fertilizers leh bawng ek leitha chi hmangin an chaw mamawh tawk pek a ngai a ni. Thlaite hian
an thanlen puitlin nan chaw chi hrang hrang 16 an mamawh a, heng an chaw chi hrang hrangte hi
an mamawh tam dan a in ang lova, amaherawhchu an vai hian pawimawhna an nei vek a ni.
Thlai ten an chaw ho zingah mamawh hnem bik chawpui pathum an nei a, chungte chu
Nitrogen (N), Phosphorus (P) leh Potassium (K) te an ni. A sawi awlsam nan NPK an ti mai thin.
Heng an chawpui pathumte hi kumtin pek ziah a ngai a, chaw tenau dang hote erawh chu a bika
mamawhna hmunah lo chuan pek ziah a ngai lem lo. A chhan chu an mamawh tlem bakah leiah
hian an mamawh tawk a awm thin vang a ni.
Thlai chaw NPK hnathawh tlangpuite leh a pe theitu Fertilizer pathumte :
i) Nitrogen (N) :
a) Thlai nunna bul a ni.
b) A thanlen tirtu a ni.
c) Thlai hrinna petu a ni
d) Thlai chaw dangte thlaiin an eithat theih nana puitu a ni bawk.
Nitrogen petheitu Fertilizers te chu Urea leh DAP an ni.
AGRI MAG ZORAM LONEITU OCT DEC, 2007
17
ii) Phosphorus (P) :
a) Thlaite chakna petu a ni.
b) A zung chhuah that tirtu leh chhuah hma tirtu a ni.
c) Thlai rah hma tirtu leh ti hlawktu a ni a, a chi insiamnaah a puiin a tithatu a ni bawk.
A pe theitu Fertilizers te chu DAP, SSP, Rock Phosphate etc. te an ni.
iii) Potassium (K) :
a) Thlai natna leh rannung te lakah do chakna petu an ni.
b) Sik leh sa lo danglam thutin thlai a tihchhiatna laka vengtu a ni .
c) Nitrogen leh Phosphorus thlai ten an eithat theih nana puitu a ni.
d) Thlai ten Nitrogen an ei tam lutuk a veng bawk.
e) Thlumna siamtu leh petu a ni.
f) Potassium hian thlai chaw calcium, tenauho Magnessium, Sulphur, Iron Zinc, Baron,
Molydenun te thlaiina ei theih nan a pui bawk.
Potassium pe theitu Fertilizer chu Muriate of Potash (MOP) a ni.
Fertilizer hi Buh leh bal thar tihpunna atana pawimawh em em avangin hman tangkai
thiam hram hram ni se, a hmandan (Application) erawhchu kan bialtu Agriculture Technical Staff
te zawh theih reng a ni.
Buh leh bal thar chhuah tihpun nana kuthnathawktute hriat tur sawi tur tam tak a awm
thei ang a, mahse a vaiin kan sawi kim hman lo a ni. Tuna ka thu han ziah tak Kuthnathawktute
tana hriat tur pawimawh tak tak pathum
1) Khamkhawp thar chhuah theihna tur hmun ruahman.
2) Thlai chi tha (ImproveSeeds) hman.
3) Fertilizer hmanga Buh leh bal thar tihpun - tihte hi kan hriat chian a, Kuthnathawktute leh
Mlzoram mipuite hian kan zawm duh ngat chuan chawp leh chilhin tuna atanga reiloteah
Mizoramah Buh leh bal thar chhuah a lo pung thei dawn a ni. Intodelh mai nilovin, thawnchhuah
tur thlai kan nei thei dawn a, Kuthnathawka eizawn hi kan inchhuanna ber lo ni se la, tichuan kan
ram kan hnam a lo zahawm dawn nia.
AGRI MAG ZORAM LONEITU OCT DEC, 2007
18
BAWKBAWN
Khawtinthanga Ralte
AEO (Rtd.)
Bawkbawn hi thlai lar tak leh pawimawh pawl ber India leh khawvel
ramdangah pawh chin lar ber pawl a ni a. Zo sang zual deuh hmun tih lohah chuan hmuntin leh
kumtluana chin chhunzawm theih awmchhun a ni. Kan hriat angin Bawkbawn chi hrang hrang
tam tak a awm a, a len zawng leh a pianhmang te, a thar tam theih dan te leh a hmel Ian dante an
inan loh em avangin, thlai chingtuten mite it zawng tur leh a hlawk tur chi te an Ching ber a.
Ram lum tan pawimawhna tak a neih avangin heng India, Pakistan, Bangladesh, China leh
Phillipine ah te an Ching uar hle a. France, Italy leh U.S.A ah pawh a lar ve hle tho a ni. A ram
zauzawng thuhmunah thlai dang zawng aia thar tam a awlsam avangin miretheite thlai tih mai
pawh a hlawh deuh a. Bawkbawn hi eng hun lai pawha chin theih, thal, fur, favang ahte a indawt
zuta an chin thin avangin India ram pawh hian engtianga zauah nge an chin thin tih hi a sawi ve
tak tak theih loh a, ram hla zawkah te an thawn kual ve vak ngai lo va, a chinna hmun a mite hian
an eiral leh deuh mai zel a ni. A rah hi artui pian ang deuh a nih avangin tunhma European ho
chuan Egg Plant an ti mai thin a. Mahse, Bawkbawn theuh theuh pawh hi artui pian hmang ang ni
lo, danglam tak tak chi tam tak a awm a ni.
Hman ata tawh eirelnaah hian Bawkbawn hi kan leklam em em a. Mi hausa leh rethei
pawhin kan duh deuh vek mai a. Mizo te tan phei chuan thal vaekchar hun laia kan thlai hring
hmuhve theih awmchhun te a la ni ve si a, Bawkbawn no leh Chingit bai tih angte hi kan sep
rawtui thin hle a ni. Chakna ngah tak thlai a ni a, Tomato nen hian an thatna hi a inang reng ah an
ngai a ni. Food value chi hrang hrang Vita- min etc. tam tak, chi 21 lai Bawkbawn hian a pai a, thin
lam tha lo leh kana atan damdawi tha tak a ni bawk a, Bawkbawn var chi phei hi chu zunthlum
damdawi tha tak a ni.
A lo awm tanna : A chhui mite hriat danin India ram Bengal phaiahte khuan ramhnuai hnim
angin te tak tete a rahin a lo awm daih tawh a. Indo-Burma pawn a awm tanna nia hria an awm
thova, tuna kan chin dan anga chin chhuahah chuan rinhlelh rual lovin India hi a bul tumtu niah
an ngai a ni. Bawkbawn hi chi hrang hrang tam hle mahse, hlawm lian deuh hlawm thumin an
then a, Bawkbawn bial, Bawkbawn sawl leh Bawkbawn sei te an ni a. Hetah hian hming chi hrang
AGRI MAG ZORAM LONEITU OCT DEC, 2007
19
tam tak a awm leh a, a vaia sawi sen ni 10 mahse a lar zual leh a pawimawh awm deuh lo chhui i
la.
1. Pusa Purple Long :
He Bawkbawn hi Punjab, Delhi leh Western Utter Pradesh ah te an Ching uar a, a thar hma
hle a, ni 100 velah chuan a lawh theih tan tawh a ni. A rah hi a mam thain senduk rawng a ni a,
30cm (1 ft) vel laia sei a ni a, alan danah pawh a no tha hle a, favang lai leh thal laia chin a ni deuh
ber. Ram hectare khatah 275qtls a thar ber a, hei hi Indian Agriculture Re- search Institute, New
Delhi Imuna a chi an siam chhuah a ni. Thlai tichhetu rannung (shoor borer) leh a hnah lam natna
tuar thei tak chia ni.
2. Pusa Purple Cluster :
He Bawkbawn h! a la thar hma leh zuala, a phunsawn atanga ni 75-ah chuan a rah lawh a
hun tan tawh ani. Bawr deuh tapa rah chi a ni a, kung khatah 50 te a rah thei. A rah pakhat hi 2
lgms vela rit a ni, a rawng pawh senduk kai chi a ni a. Ram hectare khatah 220qtls vel a thar theih
a, Indian Agriculture Research Institute, New Delhi siam chhuah bawk a ni.
3. Pusa Kranti :
He Bawkbawn pawh hi Indian Ag- riculture Research Institute, New Delhi kutchhuak bawk
a ni a, rah itawm tak, mam han mai, rah chawm bat rawng senduk kai chi a nie A hnah sei zal leh
a hnah tlang kak nak a ni a, favangah leh thal a chin chi a ni a. a rah pakhat hi 68gms vela rit a ni
a, kung khatah pum 22 yel te a rah ber thin. Ram hectare khatah 33 Iqtls vel a thar ber thin.
4. Arka Sheel :
He Bawkbawn hi Karnataka State Coorg hmuna an siam chhuah a ni a, a rah sawl lang
itawm leh no tha tak a ni. A peng tha duh hle a, a rah pawh a tam a, ram hectare khata zau ah
394qtls te a thar thin. Ni 110-ah chuan a lawh theih tawh ani.
5. Arka Shirish :
He Bawkbawn hi a sei chi, Karnataka State a an siam chhuah bawk a ni a, a rawng hi a
hring deuh a, no leh itawm taka rah a ni. A rah hnun lam chanve lai hi a chi pawh awm lovin, a
takin a inhnawh khata, hmeh a siam a hmin tha duh tak a ni. A thar hlawk ve hle a, kung khatah
30 lai te a rah a. Ram hectare khatah 384qtls te a thar thin.
AGRI MAG ZORAM LONEITU OCT DEC, 2007
20
6. Arka Kusumakar :
He Bawkbawn hi chu te taktete bawr laiharahchi ani. Kutzungtang ang deuh sala piang a ni
a, rawng hring lam deuh chi a ni. a rah hian a chi a pai tlem a, chhum hmin nuam tak a ni bawk. A
thar hlawk hle a, kung khatah 70 lai te a rah ber a. Ram hectare khatah 397qtls lai a thar thei.
Phun atang a ni 110 velah a lawh theih.
7. Arka Navneet :
Hei hi Bawkbawn bial, thar tam chi a ni. A rahin achi a pai tlem avangin ei a nuam a, a hmin
tha duh bawk a, a rawng chu senduk kaih chi ani. A rah pakhat hi 398gms lai te a ni a, ram
hectare khatah 392qtls te a thar thei a ni.
8. Azad Kranti :
He Bawkbawn hi a thar hma viau a, ni 100 velah chuan a lawh theih tawh a, a rah hi sawl
sei lam deuh. a rawng pawh nainawk rawng deuh a ni. Ram hectare khatah 300qtls te a thar thin.
9. Vijay Hybrid :
He Bawkbawn hi inthlah pawlh tir atanga thar hlawk tura siam a ni a. Ni 102 ah chuan a
lawh theih tawh a. Ram hectares khatah 400qtls te a thar thei a ni.
10. Fi Brinul Hybrid :
He Bawkbawn Hybrid hi Indo- American Export Bangalore-a siam chhuah a ni a, a bial chi
leh a sei chi te an awm a. Arawnghi a senduk ani. a rah pakhat hi 300gms a ni ber thin. Ram,
hectare khatah 620qtls te a thar thei a, a chi 200gms hi hectare khata chin tawk a ngaih a ni. A bi
erawh chu a khat deuh thung a, 90x60cm (31x11) bawkbawn phunna tur thlur leh thlur inkar
90cm (2ft) dana Phun tur a ni. A chin hun pawh kumkhatah vawi thum a chin theih a, January,
February te, June-July te leh September-ah te a chin theih vek a ni.
Hetiang Hybrid bial chi hi keimah ngeiin ka Ching tawh thin a, a zawngchhang tlak hle tih
ka hmu chhuak. a rah pakhat len zawng teh kualin 16 inchis lai a ni a, a rih zawng chu 540gms a
tling a ni. a hang thlum dap mai a, a hmin tha duh hle bawk. Favang laia ka chin hi a kum leh
kumtluanin a rah chhoreng mai a ni. Hetiang Bawkbawn hi a tui bik em avang hian Local
Bawkbawn ho hi a hnualsuat theih mai dawn a ni. Hetiang Hybrid Bawkbawn hi chin uar takah
nei ila, a chingtu tan a hlawk ang a, a leitu tan lah a nihlawh thlak dawn a ni.
AGRI MAG ZORAM LONEITU OCT DEC, 2007
21
A lei duh zawng :
Bawkbawn hi leime kai deuh atang a, changtual lei thlengin a chin theih deuh vek mai a,
changtual lei tha leh luikam phaikin lei tha siah hian a thar hlawk ber a, mahse leiin inthlihul tha
tak a ni tur a ni. Lei thurtehna 5.5 -6.0PH aiin a chinna lei hi a thur tur a ni lo.
Sik leh sa :
Bawkbawn hi hmun lum, ram lum thlai a ni deuh a, vur tlakna ram chu a ngeih lo hle. A
than chhoh hun lai hi khawvawh lai a nih chuan a tha tak tak thei lova, khawlum lai deuh leh a
than chhoh lai in ang tura chin hi a hlawhtling ber a ni. Lum leh vawh tehna Temperature 13-
21°C hi a boruak duh tawk a ni.
A chin dan (Kui tiah) :
A chin hun hi kan awmna a zirin a inang lo thei a, khawlum dan a zir te, ruah hawndan a zir
te, tui hman tur kan neihdan a zirtein a inang lo thei a ni. North india- ah chuan June-July-ah
Favang lama thar tur an ching a, November-ah thala thar tur an Ching leh thin. South India-ah leh
India khawchhak lam ramah chuan kumtluanin an ching mai a, tlangramah chuan May thlaa
phunsawn turin March-April velah an kui thin. Mizoram pawhin hetiang hi kan tihdan tlangpui
ber a ni. Hybrid chi hi favang lamah Mizoramah pawh Ching ila, leitha te a mamawh tawk pe
bawk ila, a hlawhtling em em dawn a ni. Hybrid kan han tihna chhan pawh hi Local chi ho ai
chuan nasa takin a thang duang a, rah a chhuah hma bawk a, a chin mi bik a ni.
A kui tiahna tur chu leitha dur, bawngek hmin nena chawhpawlhin dip tha taka siam a laih
pawn deuh tur a ni. A sirah tui luankawr siam ngei tur a ni a, hei hian Seedbed inthli hul tha turin
a tanpui bawk a ni. Ram zau thama Ching tur kan nih lem loh chuan leiah kher ni lo, box
remchang a piangah kui mai tur a ni. Lei chi Super Phosphate tlemte a kuina lei tur nen
chawhpawlhin a tha bik. Tin, thlai Oak lawng thin te ven nan, a kui tiahna tur lei kha damdawi
Captas emaw Bavistin emaw Gram hnih tui litres khat hisap a pawlh a, Seedbed leih huh nan
hman tur a ni. Tin, 0.4% Brassical emaw 0.3% Dithane 7.78 tui litre 50 hisap a chawhpawlhin
Square metre khat Seed- bed tih huh nan a hman theih bawkHetia Seedbed tih thianghlim
hmasak vek hnuah thlai chi te kui chauh tur a ni.
Tin, Bawkbawn hi a in dip awlsam bik avang hian inkar hlat deuha to tur in achi hi kui tur
a ni. Rin ngil tak a Seed- bed kha rin zai zaiin 5cm (2inches) a inkar hlatah a chi mal te te kha dah
thliah thliah ila, rin leh rin inkar hi a let a khat in 10cm(4inches) danah siam ni leh se la, thlai chi
kan dah hnuah lei tlemtea vur leh tur a ni. Hetianga tih hian thlai tiak te an chawm tha duh a,
AGRI MAG ZORAM LONEITU OCT DEC, 2007
22
Phun sawn dawna kar chhuah velte an him bawk a, a hlawh tling bik a ni. Bawkbawn naranah
chuan a chi 500gms hi ram hectare khatahphun sawn tura kui tawk a ni a, Hybrid erawh chu a ni
a khat deuh a vangin 200gms hi hectare khat atan a tawk a ni. tichuan hnawng tawk chauhin
Seedbed chu kan tihuh tur a ni.
Phunna tur huan buatsaih leh phunsawn :
Ram dangah chuan ram te a zawl deuh vek a nih thin avangin, bawngek leitha leh lei chite
a tawk tur chauh pawlhin an huan leiah leh pawlin an huan leiah an lo leh hnan hmasa vek thin a,
chutah chuan thlai an Phun ta chauh thin a nic Kan ram ang, ram awihtlanah te hi chuan mi ram
tihdan ang hian a tih ve tak tak theih loh vas chuvangin kan thlai bi tur zela kha khur siam sakin
leitha leh lei chite lo chawhpawlh lawk a, thlai phunna tur lo siam lawkin a tih ve theih tho a ni.
Tichuan, thlai tiak te 15cm (1
1
2
ft) a sang a nih hunah a khurah khan phunsawn tur a ni.
Bawkbawn chi a zirin a inkarhlat zawng hi a inang lem lova, 75x60cm (2
1
2
ft x 2) thlur leh thlur
inkar 75cm (2
1
2
) leh thlur khata thlur inhlat zawng khur inhlat zawng 60cm(2ft) dana Phun hi a
tihdan tlangpui a ni.
Leitha (Fertilizer) pek :
Bawkbawn tam tak thar chuan leitha leh leichi (Fertilizer thlaiin a mamawh tawk) pek an
ngai a ni. Bawkbawn hi vawikhat rah a tlingtla mai chi a ni lo, hunrei tak rah chho ve zel thei thlai
a nih avangin, leitha leh leichi a mamawh pawh a tam bik a ni. Lei chi pawimawh zual pathum
zinga chi khat Nitrogen (Urea etc) kan tih ang mai hi duhtawk thlaiin a hmuh loh chuan
Bawkbawn hi a rah chhuah a hniam em em zel a ni. Tin, leichi kan pek dan tur tlangpui chu
Phosphorus leh Potash pek tur zawng zawng leh Nitrogen pek tur zat zahve nena chawhpawlhin
vawikhatah thlai chin hmain kan huan ramah khan lo pek lawk vek tur a ni. Hemi hnuah hian
Nitrogen pek tur zat zah ve kan dahthat a kha hmun thuma thenin a hmasa berah thlai Phun
atanga thlakhat leh a chanve ah hmun khat hi pek chhuah leh vek tur a ni. Hemi hnu thlakhat
dangah a hmunkhata kha pek tur ani leh a, chumi atanga thlakhat dang leh ah a tawp nan a bang
zawng kha pek zawh leh vek tur a ni.
Nitrogen leichi hman danah hian mithiamho ngaihdan pawh a inang vek lem lova, 70kg
Nitrogen hectare khata pek hi a rah hlawk tawk hle a ni tih hmuchhuak an awm a, 89kg Nitrogen
hectare khata pek hi a hnah in taril phah deuh mahse a rah chhuah a tam nge nge ti tawk an awm
bawk a, nitrogen leichi hian thlairah rih zawng len leh sei lam te nasa takin a tanpuia, thlai Phun
AGRI MAG ZORAM LONEITU OCT DEC, 2007
23
a leia tam tak phul ai chuan thlai phun hnuah chhawmchhoh nana hman hi nitrogen bikah chuan
thlaiin a tangkaipui zawk daih a ni.
Mithiam thenkhatte hmuhchhuah danah chuan 100kg nitrogen hi hectare khatah a hnuai
mi ang hian hman tur a ni. 50kg nitrogen hi thlai Phun hmain lei nen chawhpawlh tur a ni a,
thlaiin than a lak chhoh laiin 25kg nitrogen dang kha (1% urea) tluka dala tui nena pawlhin
thlaihnah te kah nan hman tur a ni. Tin, thlai an rawn par lai velin 25kg nitrogen la bang khan a
pawlh dal dan thuhmuna kah nawn leh vek hi thlai hlawh theih dan ber anhmuh chhuah a ni.
NPK Fertilizer : Ram that dan a zirin NPK leichi hman zat hi a inang 10 hle, mithiam hran hran te
recommend dan lo tarlang ila
1) 84kg Nitrogen 84kg Phosphorus 56kg Potash 1 ha ah
2) 90kg Nitrogen 45kg Phosphorus 45kg Potash 1 ha ah
3) 1124kg Nitrogen 56kg Phosphorus 28kg Potash 1 ha ah
4) 150kg Nitrogen 100kg Phosphorus 60kg Potash 1 ha ah
5) 120kg Nitrogen 180kg Phosphorus 80kg Potash 1 ha ah
6) 120kg Nitrogen 180kg Phosphorus 60kg Potash 1 ha ah
7) 80kg Nitrogen 60kg Phosphorus 40kg Potash 1 ha ah
8) 200kg Nitrogen 150kg Phosphorus 100kg Potash 1 ha ah
An recomend dan ang hre chungin kan leichi hmuh theih dan anga mahni insiamrem ve
mai tur ani. Hetiang leichi te thlaiin an duh ang tawk an hmuh atang hian mihring taksa tana
pawimawh chi hrang hrang thlaiah khan a lo0 awm tam phah thin a ni.
Tui pek : Bawkbawn hi pawnlang taka zung kai chi a nih avangin ruahtui a tlak that loh lai chuan
hlawk taka thlai thar kan duh chuan tui pek thin hi a pawimawh a ni. Tunah chuan thlai tichhetu
laka venhimna lam kan sawi tawh ang a, hei hi Mizo chuan kan hlamchhiah deuh thin avangin
kan thlaite kan thar hlawk thei thin lova. Chhungkaw tichangkang tur khawpa thlai thar kan tum
chuan a venhimna lam hi ngaih pawimawh a neih ngei chi a ni.
Natna (Diseases) : Bawkbawn hi natna chi hrang hrangin a zung, a hnah, a kung leh a rah te a
bei thin a. Kan chinna hmun a zir leh a hun a zirin a nasa hlei thei hle a, natna tam tak hi chu a
changa lo awm te a ni chauh a, a then te erawh hi chu kumtina lo lang te an ni hlawm a. A
tlangpuiin lo chhui ila. Heng natna hming leh damdawite kan sawi hian Mizo tawnga han sawifiah
AGRI MAG ZORAM LONEITU OCT DEC, 2007
24
rem lemlo thil hmingte an nih hlawm avangin saptawnga an hman ang ang hian kan sawi mai
dawn a ni.
1. Damping Off (Pythium Spp., Phytopthora Spp., Rhizomtonia Spp.):
Heng Fungus Thlai tiak hlim leh zung a kaihhlim hian a bei mai thin a, hetiangin a beih chu
thlai tiak rawng kha an lo hring dangin leh buang deuh thungin thlai tiak bul lamah a hmuh theih
a. Chutiang hmel chuan thlai kung chu a hnuai lam zawng leh a chung lam zawngin a vet kual a,
tichuan a lo tawihin a lo tlusawp thin. Hetiang natna hi Nursery-ah a nasa duh hle. Hetiang natna
laka veng tur chuan Thlai kui hmain a kuina lei kha tihthianghlim hmasak tur a ni tih Thlaikui
dan sawinaah khan sawi a ni tawh a. Tin, thlai chi pavm hi kui hmain ceresan damdawi a bual
ngei tur a ni bawk. Tui chhuanso (51.7°C) a sa a thlaichi chu 30mins chiahin a tha bawk.
2. Phomposis (Phomposis Vexans):
He natna hi kum 1924 khan Gujarat State-ah chuan an hre tan awh a, India ram dang
dangah pawh an hre chho zel a. Thlai tiak hlimte ah a lang nghal a, a hnahah chhun han angte leh
a rah tawihte hi a hnathawh lanchhuah dan a ni. Hei bawk hi Bawkbawn natna nasa pawl tak a ni.
A hnahah hian enghun laipawh hian a bei mai a, chutiang a lo nih chuan tetak tete in a inrin kual
a, a paw deuh atanga a buang rawngpuin a lang a, a landan hi a danglam a danglam thei a, a
tawpah chuan a thi mai thin. Hetiang Blight natna venna atan chuan natna vei lo thlaichi hman
tumtur a ni a. A chi bualna 0.1% Mercuric Chloride emaw Organomerical Fungus damdawi a bual
tur a ni. Tuisa 50°C a 30mins thlaichi chiah te, thlai kuina tur lei 1% Bordeaux Mixture damdawi
a kahte hian he natna lakah hian a him thei.
3. Leaf spot (Altenaria Spp., Cercospore Spp.) : He natna hi a hnahah a lo lang a, a nasat chuan a
hnah te a tla a, a rahte pawh a hun hmain a lo eng a, a tla mai thin. Dithane Z-78 Fytplan, Blitox
leh 0.3% Copper Oxychloride damdawia ven theih ani.
4. Verticillium wilt : He natna hi hun reitak atanga awm tawh a ni a, Bawkbawn chinna ah chuan
a awm ve deuh zel a ni ber a, a thang thei lova, a par thei lova, a rah thei lo bawk a ni. A par leh
rah hnua he natna in a bei a nih chuan a par te leh a rah te a insiam zel thei tawh lova, a tawpah a
tla thin. He natna danna tha ber chu thlai phunna tur leh damdawia tihthianghlim kha a ni. 0- 1%
Benlate damdawia a hnah kah hi a tha em em bawk a ni. Bawkbawn Pusa Purple Long an tih hian
he natna hi a tuar chak bik a ni.
AGRI MAG ZORAM LONEITU OCT DEC, 2007
25
5. Bacterial wilt (Pseudomonas Solana Coarum EF SM) : He natna hi harsatna siamtu nasa tak a
ni. A lanchhuahdan chu a than a tawpin a hnah zawng zawng a lo eng a, a kung pumpui kha a lo
mawih zui thin a ni. Heng natna dan nan hian ram pakhatah kan thlai chin pangai reng Ching
nawn sek lovin, thlak kual thlak kual (Crop rotation) in a dang thei. He natna tuar thei chi an
hmuhchhuah Vingras Multiple Purple te, Sinumpero te, Pusa Cluster te hi an recomend te an ni.
Tin, Pusa Kranti leh Muktakesni te hian an tuar thei bawk a. Pusa Purple Long chuan a tuar thei lo
thung (a haw bik) a ni.
6. Virus Disease (Little leaf) : Kum 1939 khan hetiang natna hi an hre tan tawh a, hei hi India
ramah chan Bawkbawn natna hlauhawm tak a ni Heng natna in a beih chu - a kung te a lo hniam
a, mahse zar tamtak leh hnah tam takte a chhuah thung a, a hnah kuang te a tawiin, a kau bulah a
rawn chawr chhuak a, a buk luaiin a lang thin. Thlai par a mumal thei lova, thlaichi inthlah
chhawng zel a awm tir thei lova, a rah thei lo ta thin a, a rah chhun pawh ruh ranin a rah a,
hetiang hi a awm chuan pawh bo daih tur ani a. Ekatox leh Folidol damdawi a kah hian a darh zau
zel tur a veng a ni.
Insect Pest (Rannung beihdan leh venhim dan ): Thlai te hi rannung in a bawm nasat chuan a
thar tam thei lova, rannungin thlai a tihchhiat dante pawh a inan loh avangin rannung chi hrang
hrang in an tihchhiat dan leh venhim dan te i lo chhui teh ang.
1. Shoot and Fruit borer (Leocinodis Orboralis) :
He rannung 'hi Bawkbawn hlawhtling taka thar tur tichhe thintu pawimawh tak a ni.
Khawlum nasa leh hnawngah him a zual bik a, heng rannung hian thlai thar tur 70% laiin a ti
hniam thei a ni. Chuavangin a huatthlala awm em em a ni. He pangang hi rawng sen riai a ni a,
thlai Chawr lai zelah khan a hreuh kua a, a vuaia a thi mai thin. Nakinah phei chuan thlai rah
chhungah a tawlh lut a mihring tana ei tlak lovah a siam a, a nasat deuh chuan thlai rahte chu a
tawih thin. Chutiang chu thlai kungah te hmuh anih chuan a zar chawp a paih bo a, pangangte chu
tihhlum vek tur a ni. Thlai chawr chhung leh rah chhungahte an vah luh tawh chuan control-te a
lo harsa tawh thin a, a keu hlimte chu damdawi a kahin tihrem a awl a ni. Parathion 50EC
(0.04%) karhnih dan zela vawi ruk zel kah tur a ni. Phun atanga karkhatah chuan kah tan nghal
tur a ni. Thiodan 35 etc. Malathion te leh Dimethoate te hi hetiang tihrem nan chuan an tha em
em bawk a ni. Chubakah Sevin 50% WP leh Dipterax 80% WP te hi 454 gm tui 360 Ltrs ah
AGRI MAG ZORAM LONEITU OCT DEC, 2007
26
pawlhin hectare khat kah nan a tawk a, a tha hle bawk a ni. Tin, Pusa Purple Long leh Pusa
Kiranti heng beihna hi an tuar chak bik a ni.
2. Epilachna Bettle (Epilachna Vigintiocto punctata) :
He rannung hian thlai hnah hnuai lam atangin a dut a, a beih laite chu a hnah a inzial a, mei
kang ut ang deuhin a lang a, heng rannungin a beihna atang hian natna hrik tha lo thlaiin a lo vei
phah theia ni. Heng rannungin a beih chuan thlai rah chhuah turin an tuar hle thin a ni, heng ven
nan hian 0.1% Ekatox chawlhkar thum dan zelah kah te, thlai rah hun lai chuan Malathion
(0.15%) in kar khat dan zelah kah tur a ni.
3. Leaf Rollen (Eublema Oliacea) : Heng pangangte hian thlai hnah te an zialin an inkhawr hnan
a, thlai nunna (hrinna) in an inchawm a, an hnah zial chhungah chuan an tawm a, chubakah thlai
kungte an hreuh a, a lo ro thin a ni. 0.1% Carbyral leh 0.05% Malathion ten a control theih a ni.
4. Stem Borer (Euzopnera Perticella): Pangang var dal deuh hian thlai kung hi a ei hlum fo
thin. Tin, thlai kung puitling deuh tawh pawh hetiang pangangin a beih chuan a thante a chawlin
a thar turin nasa takin a tuar a, a beihna bik laite chu a ro thin. 0.03% Diazinon te, 0.1% Lindane
te, 0.1% Corbyral te hi an tihremna damdawi a ni.
5. Mealy Bug (Centrococcus Insolitus) : Heng rannungte hi thlai hnah hnuai lama awmin a
tuihnangte a hip chhuak a, chuvang chuan thlai kung te a lo dangin a lo Chak lo a, tichuan thlai
chu a lo ro mai thin a ni. Heng rannungte hi ruahtui tam laiin a zual bik a, hetiang suat nan hian
Systemic Insecticide (Thlai chhungril fan theitu rannung thahna) a tangkai hle a ni. Hei bakah
hian 0.1% Basudin te, 50% Parathion te leh Malathion 50EC a kah hi heng rannung control-na tur
hian a tha em em a ni.
6. Cotton Phid (Aphis Goossypii myzis Persicae) : He rannung hi te takte nem tak, a rawng eng
hring lam chi leh a hring buang lam deuh a ni a, hmun khatah a za tel telin a zik chawrno te leh a
hnah hnuailam te an bawm a. A hnah tuihnang an fawp chhuak thin. A beih nasatnaah chuan a
hnah te a vingvial a, zawl zawiin an thi thin. Heng rannung bawr khawmnaah hian bawlhhlawh
tam tak te an ti chhuakin thlai hnaah te an bet a, chu chuan thlai thawkna a tibuai a, thlai rah te a
te phah in an tuar thin. 0.1% Malathion te, 0.5% Dichlotvos te hi a tihremna damdawi tha tak a ni
AGRI MAG ZORAM LONEITU OCT DEC, 2007
27
a, Methamivophos 0.04 - 0.08 hi enchhinna ah a control tur atana tha bera an ngaih a ni.
Endosulphan te hi a tha em em bawk a ni.
7. Bud Worm (Pthorimoea blap signoa, scorbipalpa blasigona):
He rannung hi a te hle a, South India lamah chuan a lar hle. Var dang deuh leh sen riai
rawng, pangang te takte te an ni mai a, a par leh a kuhmum te a verh tlangin a tichhia a, a par a
tlak phah a, a thar a titlem thin. Damdawi 0.25% Endosulphan a tihrem theih a ni.
8. Brinual Lace Wing Bug (Urentius enchinus Urentius Sentis): He rannung hian a hnah
atangin a tuihang a fawp chhuak thin a, a hnah te a lo eng thin. Rannung ek te chuan thlai hnah
chu a bawm khat luk a, a hnah ten a ro phah thin, nipui lai hian a bei nasa zual bik a ni. Hetiang
control nan hian Phosphemidon 0.03% hi a tha ber te zing a mi a ni.
9. TERMITES (Trinalvitarmos- beformis microtermiso Spp.):
Tlumpi leh fanghmir var chi hi khawvel hmun hrang hrangah thlai tichhetu lar tak an ni a,
tiau vut lei deuhah hian a tam duh bik a, a awmna hmunah chuan thlai tiak hlim atanga a seng
hun thleng hian a bei thin. Heng rannung hian a zung leh a kung leihrul hnuai lamah te an bei a,
thlai kung an ei kawrawng a, a sang lam te an bei chho zel a, tichuan thlai te an thi thin. Heng
tihreh nan hian 5% Chlordane emaw Heptachlor emaw ram hectare khatah 22kg hisapa theh
darhin fanghmir tihrem nan hian a tha hle a ni.
Awle, leichi hman dan leh hman zat tur te, thlai hming bik chi hrang hrang te, damdawi
hming chi hrang hrang leh hman danturtekan sawi teuhmai a. Thil mal te te a hming leh a zat te
kan hre reng thei lo a nih pawhin Agriculture Department-a thawktute zawt ila, min hrilh chak
em em ani tih hi a tui mite chuan hriat reng tur a ni.
AGRI MAG ZORAM LONEITU OCT DEC, 2007
28
MAUTAM LEH THILMAK
C.Lalnithanga
Insecticide Analyst,
Directorate of Agriculturc, Aizawl
Kan hriat theuh angin nikum 2007 khan Mizoram hmun tam zawkah Mau a tam ta a. Sazu
pawh a puanga,hmun hrang hrangah Lo(ringthar) leh Leiletah sazu-in buh leh thlai a seh a ni.
Hmun thenkhatah erawh chuan buh leh thlai him takin an seng thung a ni. A bik takin khaw
thlang lam hmun thenkhata Leilet buh chu a him a, tui lianin a chim tih loh chu harsatna dang a
awm meuh lo a ni.
Kumin 2008 hi Mautam hmasak (1958/1959) ang a nih chuan Mizoram hmun tam zawkah
chuan "A vur kum" ni tura ngaih ani. Amaherawhchu, Mautam hmasaa a vur kum an sawi ang em
chuan kumin hian buh a hlawk angem tih chu sawi fak theih a ni lo, a chhan chu ram a buai tawh
a, ram leng upa deuh tak leh ngawpui thiah te a nih ngawt loh chuan a vur kum tia buh han ngah
hluai a beisei awm loh hle a ni. Zuvain zah erawh a ngai tawh ang a, pa taima chuan kham khawp
an thar ngei turah han ngai phawt ila a tha awm e. Kumin hian a bik takin Mamit District a
Tripura ramri dep lamah hian Mau a tam ve chauh a, sazu a puan dawn leh dawn loh hriat a ni lo
nain lo inrin lawk tluk chu a awm lo thung. Hmun hrang hrangah nikum leh kum hmasa lama
Phulrua tam lo kha kumin hian a tam ve leh mek bawk a ni.
Mautam hmasak chanchin hrechiang inti deuh leh hrechiang vak lo ten Mautam chanchin
leh a kaihhnawih thil tam tak an sawi a, a then chu a bua chhuah pawh a awm. Mi thenkhat thu
uar deuh te chuan Mautam hmasa chanchin an sawi hian thil mak deuh, finfiah theih tawh siloh
an sawitel thin. Chung zingah chuan an sawi tam pawl chu - Bawkbawn rah sazua lo chang mek
(a chanve bawkbawn, a chanve sazu) te, Pangang sazua chang (a chanve pangang, a chanve sazu)
leh zan khat thilthua buh hmun zau tak buh vui bo duak leh a si leh a fang pawh pakhat mah leia
tla awm lo chanchin te hi a ni. Mizo te hi thil mak lawm tak kan ni teh Chek a niang Chu, Pathian
thu leh a kaihhnawih thilah pawh hian Pathian thu tha tak tak zawm lam ai hian "a mak" lai tak hi
kan buaipui duh viau zel mai. Thil thleng reng reng hi a mak zawnga beisei leh a mak lo zawnga
beisei dan hi a awm hrim hrim a, a mak avang khan kan nun a tha zawnga a danglam loh phei
chuan thilmak khan tangkaina a nei hranpa lo khawp mai.
Nikum a Mautam avanga sazu a chet tantirh atang khan thil awm dan ngaihven reng a ni a,
a theih ang angin sazuin buh a sehna thlawhhma pawh ka tlawh ve nual a. Tun hmaa an sawi
AGRI MAG ZORAM LONEITU OCT DEC, 2007
29
anga zan khat thilthua buh vui bo duak chu a awm meuh lo nge, ka hmuh loh leh hriat loh hian a
lo awm reng zawk, kei chuan ka hmu lo hrim hrim mai. August, 2007 atanga sazuin buh a seh tan
an tihna hmunahte pawh zawi zawiin, tlem tlemin sazu tam vak lo nia lang hian a changin thlam
bulah te a changin vau hrulah te hlam hnih hlam thum bial te a seh phawt a, buh vuih hnuah
pawh a kung seh lovin a vui chauh lawrin hmun thenkhatah chuan a seh bawk. Tlem tlemin a seh
zo a ni zawk. Tunhmaa buh vui bo duak kha a awm leh takin tiin Kaihzawl leilet (Saitual ramah)
te pawh buh vui chu thirlenin an khuh a, eng thil mak mah a thlen thu an sawi lo. Hetiang deuh
bawk hian bawkbawn leh pangang sazua lo chang mek hmu an awm leh awm loh pawh thlithlai
reng ani a, hmu an awm ta lo ani Chek aniang chu sawi a awm ta lo. A thu hrimah Biological
Science atang thlir chuan bawkbawn leh pangang sazua 10 chang mai tur chuan thil theih a ni tlat
lo. Thei kung leh pangpar thenkhat, family inang chu a mit bel (budding) te, phuar zawm
(grafting) tein a zawm theih a. Thil nung kal thei, che sawn thei leh inthlah pung thei chi chu
Pathianin a siam tirh atang khan an mahni chi ang zelin vawiin thlengin an la inthlah pung zawk a
ni. Kan hriat reng tur chu kan sawi tak thil nung reng reng "Chromosome number" inang lo chu
an inthlah pawlh thei loh reng reng tih hi a ni.
Hei vang hian pangang leh sazu chuan chromosome number inang an nei lo hrim hrim a,
inthlah pawlh thei an ni lo. Chutiang bawk chuan bawkbawn leh sazu phei chu vegetable leh
mammal an ni daih a, han inthlahpawlh thei ziazang ani lo. Khawvelah hian thilnung chi hrang
hrang zingah hian engemawavangin thil piangsual (deformed/mal- formed), a tha pangai ang lo
deuh chu a awm thin zawk a ni. Sazu piangsual a awm thei, bawkbawn leh pangang piangsual a
awm thei bawk. Chu mai ani lo, mihring piangsual mak tak tak pawh Television-ah te kan hmuh
fo tak hi. Ran leh ramsa pawh a piangsual thei tho mai, thilmak ani hran lo. Nikum mautam chu
thil mak nia sawi tur a awm vak lo hian khua a ti har letling zawk. Buh leh thlam chhuat sehtu lah
chu thildang nilovin sazu ngei ani tih finfiah a ni a, a seh lai ngei pawh a video a awm khiau mai.
Sazu pawh a inthlahpun duh hunbi a herchhuak ani mai. Rannung pawh a inthlahpun duh hun a
thlen chuan apuang vak mai. Khau phei chu Kristian te tan a puang thin tih hi thil thar ani lo,
Bible-ah kanhmu a ni. Tun thleng hian "Desert Locust" an tih, khau lian chi khat chu khawvel
hmun thenkhatah a la puang fo mai. Thlaler vaivut hi an tui (ovipositing) duhna hmun a ni a, hei
vang hian International Lo- cust Control Organisation chuan khawvel hmun hrang hranga thlaler
vaivut hi an thlithlai reng a, a tui hun laia khau chu an hmuh chuan a thah mang dan an ngaihtuah
vat thin. Sazu chungchang bikah chuan thil mak pawh nilo, sazu note pali, an mei inzawm vek, kal
sawn theilo chu hman kum lawk khan Kawrtethawveng pa pakhatin a hmu a, a thlalak fiah vaklo
chu a awm nghe nghe, a mak hran lo. Mautam hmasak a thil thleng ang nikum leh a hmalam
kuma thleng veleh chu hmun hrang hrang a Thangnang kai leh sazu puang hi a ni.
AGRI MAG ZORAM LONEITU OCT DEC, 2007
30
NUTRIENT MANAGEMENT IN OIL PALM
- Joela S.O - cum - S.A
Role cf mineral nutrients and its deficiency symptoms in Oil Palm.
Thuhmahruai : Thilnung tinrengin chaw kan mamawh a, nun nan, than nan leh inthlahpun nan
chaw tha kan mamawh. Mizote hian kan ranvulh chaw pek nachang kan hriat hle laiin, kan thlai
leh thei kungte chaw pek kan hlamchhiah hi kan hniamna lai tak a ni. Chawtha ei lo chu an hrisel
thei lo tih kan hriat rualin, ranah leh thlaiah pawh a ni ve tho tih kan zir chhuah hi thil pawimawh
tak a ni. Nu hrisel takin fa hrisel tak an hring angin thlai leh ranvulh ah te, nungcha zingah
tawhphawt chuan hei hi khawvel pianken a ni tih kan hre chiang tur a ni.
Oil Palm Mizoramah : Thlai thar kan hmelhriat ngai loh a ni. Mithiam ten Mizoram hmun hniam
lamah tha ve thei turah an ngai. A boruak duh danah kan ram boruak hi a mil viau a ngaih a ni.
Mizoramah hetiang chi (Palm family) thlai kan nei ve nual, chungte chu - Thangtung (Arenga
pinata), Meihle (Caryota mitis), Thi 1 thek (Calumus gumba), Uvai (Areca trianda), Tum (Caryota
amen) etc.
Oil Palm kan chinna chhan : Tlangram loneih bansan na tura Sorkar ruahmanna a ni.
Thlai chaw mamawhte : Carbon, Oxygen, Hydrogen - Thlaichaw tui leh boruak a awmsa an ni.
Nitrogen Phosphorus, Pottassium te hi Major Nutrients an tel lova thlaite an nun theih miahloh,
an chaw pawimawh ber te an ni. N.P.K tia hriat an ni. Nutrients an chawpui ber dawttu tia hriat
an ni. Iron, Baron, Zinc, Copper, Mo-lybdenum leh Chlorine, Magnesium Sulphate te hi Micro
nutrients an ti a, Thlai ten tlemte te a an mamawh ho te a ni.
Thlai chawpui hote hlutna : Nitrogen - Urea & DAP atangin kan nei thei a. Thlai hnah leh kuang
than duan tirtu leh tlai hrinna siamtu a ni a, Photosynthesis a awm theih nan thlaiin hrinna an
mamawha, thlai than thatna bulpui ber nia ngaih a ni.
AGRI MAG ZORAM LONEITU OCT DEC, 2007
31
Phosphorus : DAP & RP (Rock Phosphate) atanga neih theih a ni. A rah tithatu, a zung siamtu, a
chaw mamawh an lakkhawmna (Root hairs) siamtu pawimawh tak a nih avangin, thlai tiak
hlimten an mamawh zual.
Potassium (K) : MOP (Murate of Potash) atanga neih thin a ni. Thlai kung tikhawng thaa ti
chaktu (turgidity) siamtu a nio Natna an do theih nan a tangkai. Thlai tuina leh rim an neihte
siamtu a ni. Seng hnuah thlai a vawng tha thei bawk.
Secondary & Micro Nutrients : Heng hote hi chu a chung a mite ang khian an mamawh lem
lova. Leilung leh van ruahsur atang ten an inhnangfakna khawp chu an hmu mai thei bawk. Oil
Palmah erawh chuan MgSO
1
leh Baron te hi an tlakchham chuan zawi zawi a thlaiin a chhiat phah
theih avangin a chingtuten awlsam taka hmuhna ngaihtuah tel a tul ang.
Thlai chaw pek dan :
1) Leitha pek a riral loh nan thlai kung bul rih zawl tur.
2) A kung a tanga 2/3ft a hlaah a kung bul velin pek tur a ni.
3) Lei nen rih pawlh thin tur a ni.
4) Tui pek nghal tur a ni.
5) Pek zat tur bithliah hi tum hnih - July-August leh December-January ah pek thin tur a ni.
FYM (Farm yard manure) : 50-100 Kg FYM emaw 100kg green manure hi thlai kungkhat atan
pek thin tur ani a. Hei hi Oil Palm puitling tawh tan a ni. FYM ernaw GM hi a awm loh chuan 5 kg
Neem Cake thlai kung pakhatah pek thitur ani a. Fertilizer pek tum hnihna ruala pek ve thin tur a
ni.
Thlai chaw pekna area : Oil Palm hi a zung inzampharh a thui thei hle, kum upa takah chuan
90m lai hawlh tlangin a tling thei an ti. Mahse a kung atanga metre 4- 5 vel hi thlai chaw latu zung
tamna ber a ni a, Thlai zungte hi 5cm-35cm a thuk te an ni thei. Thlai chaw pek dawnin thuk tak
rih khuar tur a ni lo. Hei vang hian inter cropping pawh a puitling tawhah chuan fimkhur hle tur a
ni. Oil Palm hian chaw a lakna kung bakah a taksa mamawh dana boruak hip luhna a nei a. Chu
chu Pneumatodes (Respiratory structure) an ti a. Hemi khawih chingpen hi a hlauhawm avangin
flmkhur a ngai a. Hetiang thawkna dawt hi thlai dangte neih ve loh a nih avangin dimdawih a tul
AGRI MAG ZORAM LONEITU OCT DEC, 2007
32
hle. Basin siamin laih phut thuk tur ani lova. Thlai bula hnim to pawh kan tih faiin kan pawt
phawi hram tur ani a, hei hi a tha bera ngaih a ni.
An chaw tlakchham hriat theih dan :
Nursery : A rawn Ian chhuah dan ber Chu, a kung hrinna atla hniam a, a lo nasat hnuah phei
chuan zawi zawiin kawlthei hmin rawng angin a rawn awm thei. Athan a chawlin, a fere bik thin.
Nitrogen : Ahnah hring rawng a rawn dal tial tial a, a eng dal in a rawn inthlak a. A hnah hmawr a
ro thui hle chuan chhan tlak lohin a awm thei.
Phosphorus : Oil Palm hnah ten an hrinna an hloh a, an lang danga, an kung chu meialh hliau ang
hialin an lang thei.
Potassium : Hnah upa atangin a lang thin, Mau kunga Arsi ek kai kan tih angin an hnah chu a
rawn awm a, hnah pharh laihawl chu hliau ut ang thualin a awm thin.
Magnesium : Hnah upa lamah a lang sam leh bawk. A hnah tepeng leaftlet hoten an hrinna an
hloh a. Olive hnah rawng a pu.
Boron : Oil Palm hnahte chuan sangha hnungzang ruh var ang an rawn pu a, leaf-let hote chu a
hriam hrak bikin a hriat a, a var leh a hling dal in a awm thin.
N.K. inbuk tawk lo (N.K Imbalance) :
Oil Palm hnah (leaflet) dung zui zawngin rawng eng a zam phei raih thin. Hemi hriat chian nan
Oil Palm chin leh enkawl dan Department lehkhabu a rawn theih ang.
Fertilizer mamawh zat : Phek hranah a table siam a ni. Chhinchhiah tur pawimawh thenkhat te:
1. Oil Palm hi tui mamawh tam anih avangin 'No Water' 'No Oil Palm'tih ani a. Tui hnianghnar
theih lohna hmun chu hnawl ngam tur.
2. Fertilizer kan pekte a hlutna anga kan hman theihna tur chuan tui an hmuh that a ngai a.
Thalah 2 dose pe tur kan nih avangin tui awm lohna hmunah chuan duhthu a sam thei lo ang.
3. nter crop atan a zung laihchhuah ngai ang chi hman loh ni se.
4. Oil Palm hnah zar pharh tawn khawm loh tur.
5. Tui a hmuh thatin a thang tha a. Chaw a heh phah bawk. Tui awm that lohnaah chuan Fertilizer
pek tamin awmzia a nei thui lovang tih a hlauhawm.
6. Hmun zawl apiangah Fertilizer pek dan dik taka kan pek theih dawn avangin Slope percentage
hniam zawn hram hram tur.
AGRI MAG ZORAM LONEITU OCT DEC, 2007
33
FERTILIZERS DOSES UNDER RAINFED CONDITIONS NUTRIENTS IN GMS/PLANT/YR
Age Of
the Plant
Nitrogen
Phosphorus
Potash
Magnesium
Sulphate
1
st
Year
400
200
400
125
2
nd
Year
800
400
800
250
3
rd
Year
1200
600
1200
500
NUTRIENT REQUIREMENTS INTERMS OF FERTILIZERS (GRMA/PALM/YR)
Age of
Plant
N as
P
2
O
5
as
K
2
O
5
MgSo
4
Baron as
Urea
DAP
RP
MOP
Borak
1
st
Year
700
435
1000
667
125
25
2
nd
Year
1400
870
2000
1333
250
50
3
rd
Year
2100
1305
3000
2000
500
100
Ready Reckoner conversion table
1 kg N = 2.17 kg Urea
1 kg K = 1.66 kg MOP
1 kg P = 6.28 SSP
DISTRICT WISE ABSTRACT ON AREA DAMAGED AND MONETARY VALUE OF DAMEGED
DUE TO FLOOD, LANDSLIDE IN MIZORAM DURING MONSOON 2007
-Rohlua Research Officer
Diectorate of agriculture
Sl No
District
Damage of Paddy
Damage of
WRC Land
need
reclamation
(ha)
Estimated
amount for
its
reclamation
(Rs in Lakh)
Total of
Col. 8+10
(Rs in
Lakh)
No of
Family
Affected
Area affected by Flood, Landslide
etc. (ha)
Estimated
Loss (In
Qntl)
Estimated
Value of
Loss (Rs
In Lakh)
W.R.C.
Jhum
TOTAL
AREA
(Ha)
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
1
AIZAWL
697
95.70
93.70
189.40
3600
36.00
12.80
4.96
40.96
2
CHAMPHAI
781
130.40
358.00
488.40
9280
92.80
109.60
64.66
157.46
3
KOLASIB
616
458.30
64.70
523.00
9937
99.37
50.00
29.63
129.00
4
LAWNGTLAI
380
430.60
54.00
484.60
8258
82.58
2.00
0.40
82.98
5
LUNGLEI
161
187.00
81.30
268.30
5097
50.97
66.20
8.52
59.49
6
MAMIT
69
1.40
1.40
27.30
520
5.20
24.80
9.92
15.12
7
SAIHA
141
8.40
8.40
36.70
770
7.70
52.20
28.5
36.20
8
SERCHHIP
948
194.50
90.70
285.20
5418
54.18
150.00
15
69.18
3793
1550.70
752.20
2302.90
42880
428.80
467.60
161.59
590.39
AGRI MAG ZORAM LONEITU OCT DEC, 2007
34
AGRICULTURE POTENTIAL CONNECTIVITY DAMAGED BY RECENT
RAIN, FLOOD, LANDSLIDE IN MIZORAM DURING MONSOON 2007
Sl
No
District
Total
Length of
road (KM)
Length of
Damage
(In Mtrs)
Estimated
amount for
its
restoration
/ repairing
(Rs in
lakh)
No of
bridges,
culvert
damaged
Estimated
amount for
its
restoration
repairing
(Rs in
lakh)
Total of
(Col 5+7)
(Rs in
lakh)
1
2
3
4
5
6
7
8
1
AIZAWL
95.75
427
4.20
-
-
4.20
2
CHAMPHAI
48.10
2150
6.65
-
-
6.65
3
KOLASIB
71
7490
11.24
8
5.70
16.94
4
LAWNGTLAI
7.50
43
1.60
-
-
1.60
5
LUNGLEI
89
9230
14.40
-
-
14.40
6
MAMIT
69.81
21190
8.63
-
-
8.63
7
SAIHA
35.05
3100
9.30
-
-
9.30
8
SERCHHIP
44.50
98.30
2.97
4
0.80
3.77
TOTAL
460.71
43,728.30
58.99
12
6.50
65.49
AGRI MAG ZORAM LONEITU OCT DEC, 2007
35
HRANGHLUITE HUANG
H. ZAKUNGA AEO (Rtd.) CHANCHIN
Pu H.Zakunga hi Upa Lala (L) leh Pi Chalzemi (L) te fa 7 zinga upa ber niin Mualcheng
khuaah ni 15.3.33 ah alo piang a, a nu leh pa in 1939 ah Phulmawi khuaah an pem pui a, a puitlin
thlengin a awm ta a ni.
Kum 1950 ah Middle English a zo a, 1951 March thla ah Assam Police Battlion ah atang a,
Heta atan chhung hian Indian 1
st
General Election, December 1951 to January, 1952-ah Assam
District hrang hrangah a duty ve a , chumi hnuah Assam leh Pakistan ramria inkahnaah kal vein
Mokokchung-ah Asst. Commandant Office-ah a thawk a, heta a awm chhunga nuam a tih zia hi
tun thlenga a titi tui tak a la ni reng a ni. He Battalion hi nuamti hle mahse, zir leh a duhna
avangin 31.12.1956 khan a bansan a, an inah a lo haw ta a ni.
March 1958 to March 1960 kum 2 chhung khan Upper Shillong-ah BAT leh IETC a trained
ve leh a, a zawh fel hnu Dt. 18.5.1960 khan GS hna, Lawngtlai CD Block-ah a zawm a, he hna hi a
pension thlengin a thawk ta a ni.
Mizorama thawh chhung hian transfer a tawk zing hle a, a hnuaia tarlan khuaah te hian a
awm tawh a ni.
1. Lawngtlai CD Block Office 18.05.1960 to sept. 1960
2. Bungtlang 'S' GS Circle Sept. 1960 to 14.04.1963
3. Tuipang GS Circle 18.04.1963 to 16.06.1964
4. Hnahthial CD Block Office 24.06.1964 to 10.10.1964
5. Hnahchang GS Circle 14.10.1964 to 28.02.1966
6. SDPO Office, Aizawl 05.10.1966 to 16.12.1966
7. Tlungvel PPR 18.10.1966 to 15.10.1969
8. Hnahthial CD Block Office 18.10.1969 to 15.09.1970
9. Chhipphir as A.O. 20.09.1970 to 14.10.1972
10. Hnahthial CD Block Office 20.10.1972 to 04.04.1976
11. Serchhip CD Block Office as AAI 08.04.1976 to 05.04.1979
12. Lungdar 'E' Circle Office as AEO 12.04.1979 to 06.09.1982
13. Mamit Agri. Cirle Office as AEO 15.09.1982 to 28.08.1986
14. Aizawl DAO (W) Office 01.09.1986 to 10.01.1989
15. Thenzawl Agri. Project C/E 11.01.1989 to 15.08.1989
16. Kawrtethawveng i/c Cirle & SDAO i/c 11.11.1989 to 12.04.1993
17. Aizawl DAO (AW).Office 15.04.1993 to 31.03.1988
Pu H.Zakunga hian hotuten hna harsa leh hrehawm deuh pawh tuk se la, a pha ngai lova,
transfer pawh hi tawk zing hle mahse a pha ngalo. Sorkarhna kan thawk a nih chuan hotute thu
awiha hna min pek a piang tling taka thawk a, kan awmna tur an ruatah pawh hreh hle mah ila
awm zel mai tur a ni tih hi a ngaihdan a ni.
Official Duty a a thawh bakah vantlang tana a inhmanna thenkhat lo tarlang bawk ila :-
AGRI MAG ZORAM LONEITU OCT DEC, 2007
36
1. Tlungvel PPR a awm laiin Private High School din rawttuah atanga kum khat chhung Zirtirtu
hlawh tur ngaihtuahtu ah a tang bawk.
2. Hmeichhe hmasawn Pawl a din a, Building sain Puanthui leh Khawl a La phiarna Training a
buatsaih pui. Hemi atana hmanah Puanthuikhawl leh La phiarkhawl te a ngaihtuah sak a,
Hmeichhe hovin training te neiin an tangkaipui hle.
3. Hnahthiala a awm laiin YMA an din a, President hmasa ber niin Term hnih a tang a ni.
4. Chhipphir AO incharge a a awm laiin Primary School leh M.E. School leh Hospital rambuai
avanga kumthum aia rei khar tawh chu hawn leh a ni.
5. Mamit-a a awm laiin Sports Lovers Club din a ni a, President-ah a zawnin kum 3 a tanga,
Badminton-ah leh T.T.-ah nasa takin hma an sawn phah a ni.
Agriculture lama hmasawnna bak vantlang hmasawnna kawng hrang hrangah thahnem a
ngai thei hle thin a. Sports leh YMA thil tih pawh a phurpui thei hle thin. Kohhran lamah pawh a
awmna khua apiangah a tlangval lai atangin Kohhran bel tlat mi a ni a. Gamsevak a tan tirh
atangin tunthleng hian Pulpit rawngbawltuah a la tang.
A awmna khua a piangah phur takin hna a thawk thin a. Agriculture Department Plan-in
thingtlang lo neih a huam thin lo hi pawi a ti hle a. A vei hle a hei hi huam ve sela chuan kan ram
hian buh kan thar tam phah ngei ngei ang a ti thin.
Zirna lam : Zirna lama a rualawhna hi a reh har hle a, 1971 kum khan Private in Matric a Exam-a,
a pass ve hram a. Chhunzawm lehna remchang nei lovin rei tak a khaihlak a, Serchhipa a awm
hnu 1978-ah Serchhip College-ah a in Admit ve a, 1979-ah Lungdar 'E' ah transfer a nih avangin
duh angin a zir thei lova, 1982-ah BA (Arts) a zo thei chauh a ni.
Promotion chungchang : Gram Sevak- ah kum 16 a service hnuin Dt. 1.4.1976- ah Assistant
Agri. Inpector-ah a kaisang a, Dt. 30.11.1979-ah AEO ah a kai leh a ni. Chumi hnuah Sub-
Divisional Officer incharge in kum thum dawn lai a thawh hnuin anghet hman ta lova, Dt.
31.3.1998 khan a pension ta a ni. A pension hnu hian Republic Hmar venga a In-ah a nupui
fanaute nen hlim takin an Cheng ho va, tunah pawh a la hriselin ram hmasawnna tur hi a la vei
hle a ni.
AGRI MAG ZORAM LONEITU OCT DEC, 2007
37
KEIMAHNI
'A' APPOINTMENT :
I.T.C., Hnahthial a Training chhuak mi panga SAS-Ill ah Contract Basis in Appointment
pekthar an nia, Chung mite chu :
1. P.L. Sanghluna, Durtlang - Bio-fertilizer Production Unit,Neihbawih
2. H.Lalruatkima, Salem Veng - Thenzawl Sub-Circle.
3. T. Lalremruata - East Lungdar Circle.
4. Alexander Zosanglura
Govt. Complex, Luangmual. - Tlabung Circle
5. Joseph Zonunsanga, Hunthar - Tlabung Circle
Lalbiakthanga, Bull Dozer Operator, Directorate of Agriculture atan Confirmed a ni bawk.
'B' TRANSFER & POSTING :
Sl
No
Name of Officers and
Designation
Present Place of Posting
New Place of Posting
1
B. Lalthlengliana,G.S.
SDAO’s Hnahthial Minor
Irrigation Dept.
Thenzawl Sub-Circle
2
Sangkungi, J.E
Minor Irrigation Dept.
Agriculture Department
(Crop Husbandary)
3
R. Laiduhsaki, D.M-II
Minor Irrigation Dept.
Agriculture Department
4
R.Laltluanga, PTO
SDAO Office Bilkhawthlir
Model Organic Farm,
Thingdawl
5
Zionthanga, ADO
DAOs Office, Kolasib
Model Organic Farm,
Thingdawl
6
Gopal Bahadur Chhetri, Peon
Minor Irrigation Dept.
Agriculture Department
(Crop Husbandary)
7
Ngurkima, Peon
Minor Irrigation Dept.
Agriculture Department
(Crop Husbandary)
AGRI MAG ZORAM LONEITU OCT DEC, 2007
38
'C' PENSION :
Hun rei tak kan thawhpui heng mite hian Ni 31.12.2007 atang khan pension in min chhuahsan :
1. C. Thansanga, Jt.Director(LUB), Directorate of Agriculture, Aizawl, Mizoram.
2. A.K.Paul, Tractor Operator, DAO Office, Kolasib.
'D' SUNNA:
Hun rei tak kan thawhpui - Pu C.Lalawmpuia, Agriculture Demonstor, Khawruhlian Circle chuan
Ni 24.12.2007 khan min boral san a, a chhungte kan tuarpui in Pathian thlamuanna leh
awmpuina nei turin duhsakna kan hlan e.
'E' PAWIMAWH DANG :
1. Sazu mei lei : Mau tam a buh leh bal Sazuin a seh nasat em em avangin Sazu mei lei a ni tih
report pek ani tawh a. December 15, 2007 thleng khan Sazu mei lei kalpui a ni a, avaiin nuai 12
vel lei ani. A rate hi Rs. 2/- a lei ani a, avaiin Rs. 24,00,000.00 man vel man vel a ni. Hei hi pawisa
sem rualna anih avangin loneitute an lawm hle a ni.
2. Lo neitute hnenah buh chi chin tura sem a ni : Mautam tam harsatna sutkianna chikhat atan
Kum 2008 ami tur Buh chi loneitu thenkhatte hnenah pek/sem a ni a, a tul anga sem chhunzawm
zel tum a ni.
3. Farmers' Exposure Visit : Mizorama Progressive Farmers 30 thlanchhuahte chuan Farmers'
Exposure Visit Programme in Andra Pradesh, Goa te an tlawh a. Ni 29.11.2007 ah Mizoram an
chhuahsan a, ni 14.12.2007 ah Mizoram an rawn thleng leh. Farmers Exposure visit programme a
kalte hian Oil Palm chinna hmunte an zu tlawh kual a, hlawkthlak hlein an hria.
4. India Organic Trade Fair - 2007 : Kum tina neih thin India Organic Trade Fairs chu ni 29th-
November, 2007 - 2nd December, 2007 chhung khan National Agriculture Science Centre
Complex, Pusa, New Delhi ah neih a ni. Hemi atan hian Mizoram Agriculture Department atangin
Pu R.K.Nithanga, ASSO hoin Officer leh Staffs 8 an tel ve a, 29.11.2007 khan Aizawl an chhuahsan
a. He Trade Fair hi nikum khan Bangalore hmunah neih a lo ni tawh a, Mizoram atangin
Agriculture leh Horticulture atangin an 10 tel ve tawh a, zawng chhang thlak hlein an hria. Trade
Fairs-ah hian Organic thlai chi hrang hrang, Organic Pesticides, Organic Fertilizers etc. entirna
bakah Organic Farming lama International Level Seminar te neih tawh a ni. Organic thlai lei
duhte leh hralh duhte intawh khawmna hun atan hman a ni bawk.
AGRI MAG ZORAM LONEITU OCT DEC, 2007
39
5. Training for Core teams of Extension Reforms Scheme : Ni 28.11.2007 - 30.11.2007 khan
Teams of Extension Reform Scheme chu Agriculture Committee Room, Agriculture Office-ah
neiha ni a. Training hi Department hrang hrang, Agriculture, Horticulture, AH & Vety., Sericulture
leh Fisheries a Officer ten Agriculture Technology Management Agency, Mamit, Serchhip,
Lawngtlai leh Saiha District a din tura luna lakna tur an zir ho a ni. Training-ah hian Dr. O.P
Agnihotri, Consultant MANAGE leh Dr.RP Singh, Consultant te chu MANAGE zir tir tur hian
Hyderabad atangin an lo kal.
ATMA hi Central Sawrkar (Government of India) in Agriculture leh a zawlpui Department-
Horticulture, AH&Vety, Fisheries, Sericuture leh Soil & Water Conservation te nena thawk hova,
kuthnathawktute chawikanna tura hmalakna atan duan a ni. Kum 2005-2006 khan District 4-
Aizawl, Lunglei, Kolasib leh Champhai ah te hmalak tan a ni tawh a. Heng district a
kuthnathawktute chuan an chhawr tangkai hle a ni. ATMA Programme te chu - Demonstration,
Farmers' Exposure Visit, Self Help Groupte hnenah an intundinna tur pawisa puktir, Exhibition
etc. ATMA, Lunglei District ah loneituten hamthatna tam tak an hmu tawh a, chung zingah chuan
Sericulture Department a hmalaknaah Silk a letin a pung tawh a, Horticulture pawhin
Thingfanghma kung 500 an sem a, a thar pawh hralh chhuah a ni tawh a ni. Agriculture
Department chuan Zawlpuiah Zikhlum an ching a, tam tak an thar chhuak tawh bawk.
6. Kuthnathawktute tana thu lawmawm : May, 2007 a AgriculturDepartment hnuaia Minor
Irrigation Wing, Depart- ment puitlinga hlankai chuan hma ala thar zel a, Mizoram a ei leh barah
a lo intodelh theih nan leilet (WRC) bakah tlangram loneihna (DTC) a thlai kumhlun chinna lam
hawia hmalak chhoh tir zel a ni a. Minor Irrigation hian Buh leh thlai chawmna tur tuilak thlaiin
thanlen nana a mamawh tawk chauh tuipek, sprinkler leh Drip Irrigation system hmanga thlai
tuipek, huan lo nghet neih nana tlangram terrace a siam lehl eilet huan panna kawng siam hnate
a thawk mek a ni.
7. Workshop/Seminar on Mautam - 2007 : Ni 11.12.2007 (10:00 AM) khan Agriculture
Conference Hall ah Mizoram Agrilculture Executive Service te chuan Worshop/Seminar on
Mautam, 2007 an nei a. Mizorama Agriculture Department leh Rural Development Department a
Executive Service !hahnem tak an 10 kal a. He Workshop/Seminar on Mautam, 2007 neih ah hian
Mautam tam lo thleng mek leh lo la thleng zel tura hmalakna pawimawh tak tak an sawiho a ni.
AGRI MAG ZORAM LONEITU OCT DEC, 2007
40
8. Minor Irrigation Project thar hawn a ni : Ni 11.12.2007 khan Pu H Rammawi, Hon'ble
Minister, Agriculture etc. Govt. of Mizoram chuan Sakei lui Minor Irrigation Project thar, Seling,
Tlangnuamah a hawng a. He Minor Irrigation Project thar hawn hian Leilet neitu chhungkaw 50
chuang a chawm thei dawna ni.
9. Kum 2007-2009 chhung atana MAGSA hruaitu tharte :
President : H. Thankhuma, Deputy Director (Extn.)
Vice President : J. Rothanga, SMS(Agro.)
Gen. Secretar : R.K.Nithanga, ASSO
Asst. Secretary : Tlangtimawia Zote, SMS(Agro.)
Treasurer : Lalnunpuii Parte, AEO
Fin. Secretary : Lalengzami Haolai, Seed Analyst.
Heng bakah hian Executive Committee member engemaw zat an ruat.
10. Kum 2007-2009 chhung atana MAESA hruaitu thlan tharte :
President : R. Zoramthanga, AAIO.
Vice President : R. Rozuala, SDAO
Gen. Secretary : Lalnunmawia, AAI
Secretary i/c Organisation : H. Neihchhunga, AEO
Secretary i/c Information : R. Zothanmawia, AAI.
Treasurer : R. Lalpianmawia, AEO
Fin. Secretary : V L. Zidinga sailo, AAI.